تولید همچنان با تورم دست و پنجه نرم می‌کند؛ تورمی که جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصاد را کاهش داده و روند فرار سرمایه از این بخش را تشدید کرده است. بررسی تورم تولیدکننده در تابستان ۱۴۰۲ حاکی از کاهش تورم نقطه به نقطه برای یک‌سری از گروه‌‌‌های صنعتی نسبت به فصل قبل یعنی بهار ۱۴۰۲ است، اما این تورم همچنان بر مدار افزایشی قرار دارد.
آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت، حاکی از این است که در فصل تابستان١۴٠٢، این شاخص ۱۰۳۳.۵ شده که تغییر آن نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) ۷.۱درصد، نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ۳۷.۶درصد و در چهارفصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۲۹.۲درصد افزایش داشته است. تورم تولیدکننده بخش صنعت یا PPI، قیمت کالاها را در کارخانه و مبدا تولید در نظر می‌گیرد و علاوه بر اینکه بر قیمت کالاهای واسطه‌ای تاثیرگذار است، پیش‌بینی‌‌‌کننده تورم مصرف شناخته می‌شود. به عبارتی شاخص قیمت تولیدکننده، نرخ تورم مربوط به هزینه‌‌‌های تولیدی توسط کارخانه‌‌‌ها را نشان می‌دهد و هدف از محاسبه آن اندازه‌‌‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند. بر این اساس تورم تولیدکننده در فصل تابستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان بخش صنعت نسبت به همین فصل در سال گذشته ۳۷.۶درصد افزایش داشته است.
پالس منفی تورم تولید به سرمایه‌گذاری
بررسی روند تورم بخش صنعت طی ۱۰سال گذشته حاکی از این است که این تورم جدا از تغییرات و افزایش یا کاهشی که طی سال‌های مختلف در گروه‌‌‌های کالایی داشته، همواره بر مدار صعود حرکت کرده و سیگنال منفی به سرمایه‌گذاری در بخش مولد کشور داده است. شاهد این ماجرا روند نزولی سرمایه‌گذاری طی سال‌های اخیر است. بررسی‌‌‌ها حاکی از این است که زمانی که تورم بیش از حد افزایش یابد، بر سوددهی سرمایه‌گذاری تاثیر منفی خواهد داشت و میل متوسط به سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. از این‌رو سرمایه‌گذاران به جای ورود به بخش مولد اقتصاد که دیربازده است، به سمت بازارهای غیرمولد و دلالی که سوددهی بالاتری در زمان کوتاه‌تری دارد، روی آورده‌‌‌اند. بنابراین روند افزایشی تورم تولید در کنار سایر متغیرهای اقتصاد کلان و بی‌‌‌ثباتی‌‌‌های اقتصاد، ب‌عنوان عامل بازدارنده سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصاد کشور طی سال‌های اخیر عمل کرده است.
در همین راستا سرمایه‌گذاری صورت‌‌‌گرفته توسط بخش خصوصی در اقتصاد کشور طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ روندی کاهشی داشته و این روند کاهشی به حدی بوده است که کارشناسان معتقدند استمرار عدم‌‌‌رشد یا افت سرمایه‌گذاری، می‌‌‌تواند موجب پیشی‌‌‌گرفتن استهلاک از سرمایه‌گذاری جدید شود. براساس آمار منتشرشده از سوی معاونت بررسی‌‌‌های اتاق بازرگانی تهران، طی بازه زمانی منتهی به سال ۱۴۰۱، روند عمومی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ نزولی بوده و میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری طی این بازه زمانی، منفی ۵.۷درصد است. این آمارها نشان می‌دهد کمترین رقم سرمایه‌گذاری واقعی کشور به قیمت‌های ثابت، مربوط به سال ۱۳۹۸ و برابر با ۲۴۹هزار میلیارد تومان است که کمتر از نصف رقم سال ۱۳۹۰ است. در سال ۱۴۰۱، سرمایه‌گذاری واقعی کشور ۱۸هزار میلیارد تومان افزایش یافت که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشدی معادل ۶.۷درصد را تجربه کرده است. براساس این مطالعه برای سومین سال متوالی و طبق داده‌‌‌ها به قیمت ثابت ۱۳۹۵ بانک‌‌‌مرکزی، در سال ۱۴۰۰ تقریبا استهلاک سرمایه با رقم سرمایه‌گذاری جدید در این سال برابر شده است.
روند عمومی سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌‌‌آلات و ساختمان طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ کاهشی بوده، به نحوی که سرمایه‌گذاری در ساختمان از حدود ۲۵۶هزار میلیارد تومان به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ به ۱۵۲هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ و سرمایه‌گذاری در ماشین‌‌‌آلات نیز از حدود ۲۶۰هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۱۱۵هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. شدت تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌‌‌آلات طی بازه زمانی مورد بررسی بیش از تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ساختمان است. کمترین میزان سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌‌‌آلات و ساختمان مربوط به سال ۱۳۹۸ است که با وجود افزایش ارقام مزبور در سال ۱۳۹۹ همچنان فاصله قابل‌‌‌توجهی بین این ارقام با سطوح سرمایه‌گذاری در سال ۱۳۹۰ وجود دارد. همچنین میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری واقعی بخش خصوصی طی بازه زمانی مذکور منفی ۵.۳درصد است. بررسی‌‌‌ها همچنین حاکی از کاهش سرمایه‌گذاری در بخش مولد است. بر این اساس کمترین رقم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ساختمان مربوط به سال ۱۳۹۷ و حدود ۱۰۹.۲هزار میلیارد تومان بوده که اگرچه طی سه‌سال اخیر (۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱) این رقم بهبود یافته، همچنان کمتر از رقم ۱۶۸.۵هزار میلیارد تومان سال ۱۳۹۰ است. همچنین کمترین رقم سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌‌‌آلات توسط بخش خصوصی در سال ۱۳۹۸ و حدود ۸۱هزار میلیارد تومان بوده است.
بررسی روند تورم تولیدکننده در تابستان
بررسی تورم فصلی نشان می‌دهد که در فصل تابستان ١۴٠٢، تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) ۷.۱درصد بوده که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (۹.۳درصد)، ۲.۲واحد‌درصد کاهش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در فصل تابستان١۴٠٢ نسبت به فصل قبل، ۷.۱درصد افزایش دارد. در این فصل بیشترین تورم فصلی با ۲۰.۳درصد مربوط به گروه «ساخت کک و فرآوردههای حاصل از پالایش نفت» و کمترین تورم فصلی با ۹.۱درصد مربوط به گروه «ساخت سایر مصنوعات» است. همچنین در این فصل گروه «ساخت فلزات پایه» با تورم منفی ۰.۶درصد و گروه «ساخت محصولات رایانه‌‌‌ای، الکترونیکی و نوری» با تورم منفی ۰.۳درصد مواجه بوده است. بررسی تورم نقطه به نقطه در این فصل نشان می‌دهد که در فصل تابستان ١۴٠٢، تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ۳۷.۶درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (۲۵.۶درصد)، ۱۲.۰واحد‌درصد افزایش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در فصل تابستان ١۴٠٢ نسبت به فصل مشابه سال قبل، ۳۷.۶درصد افزایش دارد. در این فصل بیشترین تورم نقطه به نقطه با ۹۲.۶درصد مربوط به گروه «ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر» و کمترین تورم نقطه به نقطه با ۱۶.۸درصد مربوط به گروه «ساخت مواد شیمیایی و فرآوردههای شیمیایی» است.بررسی تورم سالانه در فصل تابستان۱۴۰۲ حاکی از این است که تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در چهار فصل منتهی به این فصل نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۲۹.۲درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (۰.۲۷درصد)، ۲.۲واحد‌درصد افزایش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در چهار فصل منتهی به تابستان١۴٠٢ نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۲۹.۲درصد افزایش دارد. در این فصل بیشترین تورم سالانه با ۶۸.۳درصد مربوط به گروه «ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر» و کمترین تورم سالانه با ۱۲.۳درصد مربوط به گروه «ساخت مواد شیمیایی و فرآوردههای شیمیایی» است.
مقایسه تورم تابستان و بهار ۱۴۰۲
مقایسه تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در تابستان ۱۴۰۲ با تغییر این شاخص در بهار ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، در حالی که تورم تولیدکننده در بهار ۱۴۰۲ نسبت به فصل قبلی ۹.۳درصد افزایش داشته، در تابستان این تغییرات به ۷.۱درصد رسیده است. با این حال تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در تابستان و همچنین تورم سالانه این بخش یعنی در چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) در مقایسه با بهار روند افزایشی داشته است. در حالی که تورم نقطه به نقطه تولید در تابستان ۱۴۰۲ نسبت به فصل مشابه سال قبل ۳۷.۶درصد افزایش داشته، در بهار ۱۴۰۲، ۲۵.۶درصد افزایش را ثبت کرده است. همچنین تورم سالانه بخش صنعت در تابستان در حالی ۲۹.۲درصد افزایش یافته که میزان افزایش در بهار امسال ۲۷درصد بوده است.
تورم نقطه به نقطه بر مدار صعود
بررسی رشته‌فعالیت‌‌‌های اقتصادی در بخش صنعت نشان می‌دهد که اکثر گروه‌‌‌های صنعتی تورم نقطه به نقطه بالای ۲۰درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. براین اساس زیربخش‌‌‌های اصلی صنعت شامل ساخت محصولات غذایی با تورم ۳۵.۲درصد، ساخت انواع آشامیدنی با تورم ۶۳.۶درصد، ساخت فرآوردههای توتون و تنباکو با تورم ۲۶.۹درصد، ساخت منسوجات با تورم ۳۴.۷درصد، ساخت پوشاک با تورم ۴۸.۶درصد، ساخت چرم و محصولات وابسته با تورم ۲۶.۱درصد، ساخت چوب و فرآوردههای چوب و چوب‌پنبه به‌جز مبلمان با تورم ۳۷.۰درصد، صنعت چاپ و تکثیر رسانه‌‌‌های ضبط‌شده با تورم ۵۳.۷درصد، ساخت کک و فرآوردههای حاصل از پایش نفت با تورم ۳۴.۲درصد، ساخت محصولات دارویی، مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی و محصولات دارویی گیاهی با تورم ۴۹.۶درصد، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک با تورم ۳۱.۸درصد، ساخت سایر محصولات کانی غیرفلزی با تورم ۴۰.۸درصد، ساخت فلزات پایه با تورم ۵۰.۹درصد، ساخت محصولات فلزی ساخته‌شده به جز ماشین‌‌‌آلات تجهیزات با تورم ۵۴.۵درصد، ساخت محصول رایانه‌‌‌ای، الکترونیکی و نوری با تورم ۲۴.۳درصد، ساخت تجهیزات برقی با تورم ۶۰درصد، ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر با تورم ۹۲.۶درصد، ساخت وسایل نقلیه موتور، تریلر و نیم‌تریلر با تورم ۴۴.۴درصد، ساخت سایر تجهیزات حمل‌ونقل با تورم ۴۴.۶درصد، ساخت مبلمان با تورم ۴۱.۶درصد و ساخت سایر مصنوعات با تورم ۳۷.۹درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. آمارها نشان می‌دهد در این فصل تنها دو رشته فعالیت تورم نقطه به نقطه زیر ۲۰درصد داشته‌‌‌اند که شامل صنعت ساخت کاغذ و محصولات کاغذی با تورم ۱۶.۹درصد و ساخت مواد شیمیایی و فرآوردههای شیمیایی با تورم ۱۶.۸درصد است.
ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات دارای بالاترین تورم سالانه
همچنین بررسی تورم سالانه رشته فعالیتهای اقتصادی حاکی از این است که به جز دو رشته‌فعالیت ساخت کک و فرآوردههای حاصل از پالایش نفت و ساخت مواد شیمیایی و فرآوردههای شیمیایی که به ترتیب تورم سالانه ۱۲.۷درصدی و ۱۲.۳درصدی را ثبت کرده‌‌‌اند، سایر گروه‌‌‌های صنعتی تورم سالانه بیش از ۲۰درصدی داشته‌‌‌اند. بالاترین میزان تورم سالانه در بین رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعتی مربوط به ساخت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات طبقه‌‌‌بندی‌نشده در جای دیگر با تورم ۶۸.۳درصد، ساخت محصولات دارویی و مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی با تورم ۶۱.۶درصد، صنعت چاپ و تکثیر رسانه‌‌‌های ضبط‌شده با تورم ۵۶.۱درصد، ساخت انواع آشامیدنی با تورم ۵۹.۷درصد، ساخت تجهیزات برقی با تورم ۵۴.۹درصد و ساخت محصولات فلزی ساخته‌شده به جز ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات با تورم ۵۳.۶درصد بوده که تورم سالانه بالای ۵۰درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. بررسی روند تورم فصلی در تابستان ۱۴۰۲همچنین حاکی از این است که در بین رشته‌فعالیت‌‌‌های صنعتی، تنها صنعت ساخت فلزات پایه با تورم منفی ۰.۶درصد و ساخت محصولات رایانه‌‌‌ای، الکترونیکی و نوری با تورم منفی ۰.۳درصد، تورم منفی ثبت کرده‌‌‌اند و سایر رشته فعالیت‌‌‌ها با تورم فصلی بین ۱.۹درصد تا ۲۰.۳درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. رشته فعالیت ساخت کک و فرآوردههای حاصل از پالایش نفت هم با ثبت تورم ۲۰.۳درصدی بالاترین میزان تورم فصلی را داشته است. نکته قابل‌توجه در مقایسه تورم فصلی گروه‌‌‌های مختلف صنعتی در تابستان ۱۴۰۲ حاکی از کاهش تورم فصلی اکثر زیرگروه‌‌‌ها نسبت به فصل قبل یعنی بهار ۱۴۰۲ است. به جز دو رشته فعالیت ساخت کک و فرآوردههای حاصل از پالایش نفت و ساخت مواد شیمیایی و فرآوردههای شیمیایی که در بهار ۱۴۰۲ تورم فصلی بالاتری نسبت به تابستان داشته‌‌‌اند، تورم فصلی سایر گروه‌‌‌های صنعتی کاهشی بوده است. بررسی شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت و میزان تغییرات آن از سال ۱۳۹۰ تا تابستان ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، این شاخص از ۵۲.۷ در سال ۱۳۹۰ در روندی افزایشی به ۱۰۳۳.۵ در تابستان امسال رسیده است. همچنین در مقایسه با چهارفصل گذشته یعنی از تابستان ۱۴۰۱ تا تابستان ۱۴۰۲، تورم نقطه به نقطه بخش صنعت بیشترین میزان را در تابستان امسال ثبت کرده است.
منبع: دنیای اقتصاد