عدمپرداخت مطالبات، موضوعی است که به‌شدت گریبانگیر صنعتگران برای ادامه تولید شده و آنها را به دلیل در اختیار نداشتن نقدینگی کافی از افزایش فعالیت بازمی‌دارد. این موضوع تقریبا در همه ۱۱صنعت منتخب گزارش ماهانه شامخ، به‌تناوب کم یا زیاد، خود را نمایان کرده است و تاثیرات آن، به‌راحتی قابل چشم‌پوشی نیست.
اگر قرار باشد عملکرد کلی شامخ صنایع منتخب را در یک‌عبارت خلاصه کرد، می‌‌‌توان عبارت «ترس از تولید به دلیل فقدان نقدینگی» را برای آن در نظر گرفت. جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌‌‌های اتاق بازرگانی از شامخ صنایع منتخب در مردادماه، در مقایسه با شامخ تیرماه صنایع، نشاندهنده این است که تنها صنایع ماشینسازی و لوازمخانگی با رشدی قابل‌توجه و ۱۰واحدی و صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز با رشد ۹واحدی مواجه شده‌‌‌اند و در میان ۹صنعت منتخب دیگر تنها سایر صنایع با رشد بسیار اندکی مواجه شده است.
بر این اساس، شامخ مردادماه صنایع لاستیک و پلاستیک ۰۴/ ۵۴، صنایع فرآورده‌‌‌های نفتی و گازی ۴۷/ ۵۵، صنایع نساجی ۹۲/ ۴۷، صنایع ماشینسازی و لوازمخانگی ۲۰/ ۶۲، صنایع کانی غیرفلزی ۴۶/ ۴۹، صنایع فلزی ۰۶/ ۴۲، صنایع غذایی ۳۵/ ۴۷، صنایع شیمیایی ۱۰/ ۵۰، صنایع چوب، کاغذ و مبلمان ۹۶/ ۳۸، صنایع پوشاک و چرم ۲۲/ ۴۲ و سایر صنایع، ۹۳/ ۴۸ اعلام شده است.
با نگاهی به شرایط و مشکلات موجود، باید این انتظار را داشت که وضعیت صنایع در شامخ ماه آتی نیز همین روند فعلی را طی کند یا اینکه وضعیتی نابسامان‌‌‌تر را تجربه کند. با نگاهی اجمالی متوجه خواهیم شد که صنایع منتخب به دلیل کاهش تقاضا، عدمپرداخت بهموقع مطالبات، عدم‌‌‌تامین مالی و دریافت وام و تسهیلات، در وضعیت نابسامانی برای تولید قرار گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند.
کاهش شاخص مواد اولیه در لاستیک و پلاستیک
مقایسه شامخ تیرماه با شامخ صنعت لاستیک و پلاستیک در مردادماه نشاندهنده این است که با وجود رشد مقدار تولید محصولات، میزان سفارش‌های جدید کاهش ۳واحدی را به خود دیده است و با توجه به اینکه صنایع مختلف از عدمپرداخت بهموقع مطالبات خود گلایه می‌کنند، این صنایع نیز با این موضوع مواجه شده و سرعت انجام و تحویل سفارش خود را کاهش داده‌‌‌اند.
از سوی دیگر با توجه به نگرش منفی نسبت به آینده از سوی بازار، با وجود کاهش شاخص قیمت خرید مواد اولیه، شاخص موجودی مواد اولیه نیز با کاهش شدید حدود ۳۰واحدی مواجه شده است. رشد اندک شاخص موجودی محصولات نیز نشاندهنده این است که صنایع لاستیک و پلاستیک ترجیح داده‌‌‌اند تغییری در میزان دپوی محصولات خود ندهند.
کاهش قیمت محصولات تولیدشده و میزان فروش محصولات نیز مهر تایید محکمی بر این موضوع است که این صنایع در تحقق انتظارات تولید ۴۶/ ۸۸واحدی خود برای تولید در ماه آتی موفق نخواهند بود.
رشد شامخ نفت و گاز
با بررسی آمار شامخ تیرماه و مردادماه صنایع فرآورده‌‌‌های نفت و گاز، درمی‌‌‌یابیم که با توجه به رشد میزان سفارش‌های جدید و نیاز برخی صنایع دیگر به خوراک‌‌‌های مد نظر، تولید این صنعت نیز با رشد حدود ۱۸واحدی مواجه شده است. با توجه به اینکه این صنایع، تقریبا دولتی هستند و خریداران آنها باید در پرداخت‌‌‌های خود تعلل کمتری داشته باشند، می‌‌‌توان منطقی دانست که چرا سرعت انجام و تحویل سفارش این صنایع، افزایش ۱۰واحدی به خود ببیند.
نیاز همیشگی دیگر صنایع به نفت و انرژی باعث می‌شود تا صحت این اتفاق، بیش از پیش اثبات شود. با این حال به دلیل جهش ۱۷واحدی شاخص قیمت خرید مواد اولیه، شاخص موجودی مواد اولیه با کاهش تقریبا ۱۰واحدی مواجه شده است. بهبود فضای بین‌المللی تجارت نفتی باعث شده است تا میزان صادرات این صنایع با رشد محسوسی روبه‌‌‌رو شود.
با توجه به رشد قابل‌توجه شاخص میزان فروش محصولات، می‌‌‌توان شاخص انتظار تولید در ماه آینده با عدد ۶۳/ ۶۵ را منطقی دانست.
سقوط بزرگ نساجی
صنایع نساجی با سقوط قابل‌توجه در شامخ کل خود در مرداد، وضعیت نابسامانی را سپری می‌کنند.
کاهش بیش از ۱۱واحدی شاخص میزان سفارش‌ها، تاثیر شگرفی بر شاخص تولید گذاشته و بیش از ۲۵واحد افت را در این شاخص مشاهده می‌‌‌کنیم. این موضوع در کنار بحث عدمپرداخت مطالبات بر همه صنایع تاثیرگذار بوده است. با وجود این، وضعیت تلخ موجودی مواد اولیه در این صنعت از بعد شاخصی، تفاوت قابل‌توجهی در مردادماه به خود دید و با رشد ۲۳واحدی مواجه شد تا این شاخص، کمی سامان‌یافته‌‌‌تر شود. البته کاهش ۱۱واحدی شاخص قیمت خرید مواد اولیه نیز بر این موضوع اثربخش بوده است. با این حال چشم‌انداز مبهم این صنعت، باعث شد تا میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی کار از بعد شاخصی، افت ۶۷/ ۱۶واحدی را به خود ببیند. کاهش تولید و در عین حال افزایش محسوس میزان فروش محصولات از بعد شاخصی، باعث شده است تا این صنایع محصولات دپویی خود را در اولویت فروش قرار دهند و افت بیش از ۲۲واحدی شاخص موجودی انبار مشاهده شود.
با اینکه در ماه گذشته، انتظارات تولید رقمی منطقی را به خود دیده بود و حتی فراتر از آن نیز محقق شد، عدد ۷۵ برای این شاخص، بیش از حد خوش‌بینانه است.
جهش شامخ ماشینسازی و لوازمخانگی
با بررسی آمار منتشرشده شامخ صنایع مردادماه، مشاهده می‌شود که با رشد شاخص میزان سفارش‌های جدید در صنایع ماشینسازی و لوازمخانگی به میزان ۱۷واحد، مقدار تولید محصول نیز رشد محسوسی به خود دید. با وجود این، بالا ماندن شاخص قیمت خرید مواد اولیه باعث شد تا شاخص موجودی مواد اولیه نیز تغییر چندانی به خود نبیند.
با رشد ۱۵واحدی شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی کار، تاثیر مثبتی روی تولید، افزایش میزان فروش محصولات و میزان صادرات گذاشته شد. ناترازی‌‌‌های انرژی نیز تاثیر اندکی روی کاهش شاخص میزان مصرف حامل‌‌‌های انرژی این صنایع گذاشت. با توجه به تحقق انتظارات تولید ماه گذشته، انتظار ۶۴واحدی تولید برای ماه آینده، عددی منطقی به نظر میرسد.
رکود صنایع غیرفلزی
کاهش شاخص میزان سفارش‌های جدید در کانی‌‌‌های غیرفلزی نیز روند رکودی را ایجاد کرد و بر کاهش شاخص مقدار تولید محصولات، سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها و ناامیدی موثر بر کاهش میزان استخدام نیروی کار، اثر گذاشته است. همچنین کاهش محسوس شاخص قیمت خرید مواد اولیه، باعث شد تا رشد ۳واحدی در شاخص موجودی مواد اولیه مشاهده شود.
افزایش فروش محصولات و میزان صادرات کالا در این بخش اما بر رشد شاخص مصرف حامل‌‌‌های انرژی این صنایع، تاثیر گذاشت. با توجه به کاهش قیمت محصولات تولیدشده این صنایع، افزایش فروش و صادرات کالا دور از انتظار هم نبود.
جمیع این شاخص‌‌‌ها باعث شد تا انتظارات تولید برای ماه آینده، بیشتر از گذشته به منطق نزدیک باشد و در عدد ۸۶/ ۶۷ ثبت شود.
تولید و سفارش صنایع فلزی در تاریکی
شاخص مقدار تولید محصولات و میزان سفارش‌ها در صنایع فلزی با کاهش خود، روندی تیره و تار نسبت به ماه گذشته داشت. این موضوع بر سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها نیز تاثیر گذاشت.
با این حال به نظر میرسد انتظارات مدیران خرید نسبت به ماه آتی، تفاوت‌‌‌هایی با وضعیت فعلی آنها داشته و به همین سبب، شاخص موجودی مواد اولیه با وجود رشد شاخص قیمت خرید مواد اولیه، افزایش یافته و شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی نیز افزایش اندکی داشته است. با کاهش میزان فروش محصولات و همچنین صادرات کالا، موجودی انبار این صنایع از بعد شاخصی، با افزایش ۹واحدی در عدد ۶۰ به ثبت رسیده است.
این موضوع درحالی رخ داده که شاخص قیمت محصولات تولیدی نیز کاهش یافته است. جمیع این آمارها باعث شد تا انتظارات تولید برای ماه آتی با آمار اعلامی ماه گذشته تفاوت چندانی نداشته باشد و این بار با کاهش یک‌واحدی، این شاخص در عدد ۵۰ به ثبت برسد.
رونویسی صنایع غذایی از دیگر صنایع
صنایع غذایی نیز در بعد شاخص میزان سفارش‌ها و تولید محصولات، از دیگر صنایع رکودی رونویسی کرده و با کاهش میزان سفارش‌ها، میزان تولید محصولات نیز از بعد شاخصی با کاهش مواجه شده است. در بعد عدمپرداخت بهموقع مطالبات نیز شاهد کاهش شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها بوده‌‌‌ایم و کاهش موجودی مواد اولیه به‌رغم ثبات نسبی شاخص قیمتی آن، نتیجه در اختیار نداشتن نقدینگی است که امکان خرید مواد اولیه را از صنایع غذایی گرفته است. با این حال، این صنایع کماکان نسبت به آینده امید اندکی دارند و شاهد این موضوع، رشد شاخص میزان استخدام نیروی کار به میزان ۵واحد و قرارگیری در عدد ۲۴/ ۶۳ است. با کاهش شاخص قیمت محصولات تولیدشده به میزان ۶واحد، به نظر میرسد مدیران خرید صنایع غذایی، علاقه‌‌‌ای به عرضه کالاهای خود ندارند و به همین سبب، شاخص میزان صادرات کالا و همچنین شاخص فروش محصولات، با افت مواجه شده‌‌‌اند و ترجیح این صنایع به فروش کالاهای دپوشده خود بوده است. در نتیجه شاخص موجودی انبار نیز افت ۹واحدی را به خود دید (۵۹/ ۴۵). دلیل امید صنایع غذایی نسبت به شهریورماه را می‌‌‌توان در رشد فروش محصولات حین مراسم مذهبی جست‌‌‌وجو کرد و به همین دلیل است که انتظار تولید برای ماه آتی آنان، با رشد ۷واحدی در عدد ۱۲/ ۶۹ قرار گرفته است.
صنایع شیمیایی در لبه رکود
با کاهش ۹واحدی شاخص میزان سفارش‌های جدید در صنایع شیمیایی، تولید این صنایع نیز از بعد شاخصی، افت ۴واحدی را به خود دیده است. در عین حال شاخص سرعت انجام کار نیز به دلیل در دسترس نبودن نقدینگی، کاهش یافته است. با کاهش شدید و ۱۴واحدی شاخص فروش محصولات و ثبات نسبی میزان صادرات کالا، شاخص موجودی انبار این صنایع تغییر زیادی نکرده است، به همین دلیل، این صنایع رو به دپوی مواد اولیه که ثبات قیمتی را به خود دیده و همچنین افزایش استخدام نیروی کار آورد‌‌‌ه‌‌‌اند. دلیل کاهش شاخص‌‌‌های فروش و صادرات را می‌‌‌توان در رشد ۴واحدی شاخص قیمت محصولات تولیدشده نیز جست‌‌‌وجو کرد. در نهایت با توجه به رشد خرید مواد اولیه و استخدام نیروی کار، بدیهی است که انتظارات تولید در ماه آتی، به‌نسبت گذشته رشد پیدا کند و در عدد ۳۱/ ۶۵ ثبت شود.
صنایع چوب، کاغذ و مبلمان در چاه رکود
با افت وحشتناک و ۱۳واحدی شاخص میزان سفارش‌های جدید در صنایع چوب، کاغذ و مبلمان، شاخص مقدار تولید محصولات در این صنایع نیز با کاهش ۱۷واحدی مواجه شده است. با وجود این، به نظر میرسد در این صنایع، سرعت نقدشوندگی مطالبات به‌نسبت دیگر صنایع در وضع بهتری قرار دارد و به همین سبب، شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها به رشد ۵واحدی دست یافته است. ثبات شاخص مواد اولیه در این صنایع در عدد ۵۰ را نیز می‌‌‌توان به رویه همیشگی این صنایع در ثبات نوع تولید مرتبط دانست. این درحالی است که شاخص قیمت مواد اولیه با افتی فاحش مواجه شده است، اما این صنایع محتاطانه پیش رفته و قصد ندارند دپوی مواد اولیه را بیش از حد انجام دهند. کاهش وحشتناک ۲۵واحدی میزان فروش محصولات در کنار کاهش شاخص صادرات کالا، باعث شد تا این صنایع رو به فروش محصولات تولیدی دپوشده خود بیاورند. در نتیجه شاخص موجودی انبار این صنایع، افت ۵۴/ ۱۱واحدی را به خود دید. این عوامل دست به دست یکدیگر دادند تا با نبود تقاضای کافی، شاخص قیمت محصولات تولیدشده نیز افت بیش از ۴واحدی را تجربه کند. با وجود این، شاخص انتظارات تولید در ماه آینده این صنایع، در عدد ۶۷/ ۶۶ قرار گرفته که با آمار کلی این صنعت، همخوانی ندارد.
خطر فقدان مواد اولیه در صنایع پوشاک و چرم
در حالی که در صنایع پوشاک و چرم نیز رویه کاهش شاخص سفارش‌های جدید (۸۹/ ۳۸) و کاهش شاخص تولید (۷۸/ ۲۷) را می‌‌‌توان مشاهده کرد، کاهش وحشتناک شاخص موجودی مواد اولیه به میزان ۷۸/ ۲۷واحد، زنگ خطر فقدان مواد اولیه در این صنایع را به صدا درآورد. رشد محسوس شاخص قیمت مواد اولیه به میزان بیش از ۶واحد بر این موضوع اثر‌گذار بود. اما به طور کلی، توجه بیشتر این صنایع به افزایش استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، موجب شد تا کمتر به خرید مواد اولیه در این صنایع توجه شود. از سوی دیگر دلیل افزایش محسوس در میزان فروش محصولات به‌رغم کاهش چشمگیر شاخص صادرات محصولات چرم و پوشاک را می‌‌‌توان در کاهش ۱۱واحدی شاخص قیمت محصولات تولیدی یافت. جالب اینکه انتظارات تولید ماه گذشته در این ماه تحقق تقریبی را به خود دید، اما با آمارها و وضعیت وخیم موجودی مواد اولیه این صنایع، نمی‌‌‌توان انتظار داشت که عدد ۲۲/ ۷۲ در شاخص انتظارات تولید در ماه آینده، محقق شود.
روند ساکن سایر صنایع در شامخ صنعت
ثبات در شاخص‌‌‌های میزان سفارش‌های جدید و تولید محصولات در سایر صنایع، در کنار کاهش سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها، نشاندهنده این است که حتی با وجود ثبات در سایر صنایع از بعد تولید و سفارش، بحث عدمپرداخت بهموقع مطالبات در این بخش هم مطرح است. از سوی دیگر روند کاهشی شاخص موجودی مواد اولیه این بخش نیز ادامه‌دار بود که می‌‌‌توان دلیل آن را به افزایش شاخص قیمت خرید مواد اولیه مرتبط دانست (۵۷/ ۷۸). کاهش موجودی محصولات دپوشده نیز نشاندهنده آن است که محصولات فروخته‌شده، عمدتا در این صنایع نیز از بخش انبار بوده‌‌‌اند. نکته جالبی که در همه صنایع منتخب ۱۱بخش دیده می‌شود جایی است که مصرف حامل‌‌‌های انرژی یا به مقداری اندک یا مانند بخش سایر صنایع به مقدار قابل‌توجهی کاهش داشته است و این، معنایی جز تاثیر قطعی‌‌‌های برق بر روند تولید ندارد. در نهایت مدیران خرید سایر صنایع، انتظار دارند در ماه آتی، شاخص تولید در عددی نزدیک به ۱۴/ ۵۷ قرار داشته باشد.
منبع: دنیای اقتصاد